Trance is naast waken, slapen en dromen een bewustzijnstoestand waarin wij ons kunnen bevinden. Trance is op zich een volkomen natuurlijk verschijnsel. Als je bijvoorbeeld aandachtig naar een mooie film kijkt, een boeiend boek leest of naar muziek luistert, kun je in een trancetoestand raken. Je kunt er dusdanig door geabsorbeerd raken dat geluiden en gebeurtenissen in de omgeving onopgemerkt blijven. Alle trancetoestanden hebben met elkaar gemeen dat er een sterke concentratie van aandacht plaatsvindt op één bepaald beeld, gevoel of geluid. Deze aandacht kan ook gericht zijn op een serie herhalende beelden, gevoelens of geluiden, een regelmatige stroom van beelden, geluiden of gevoelens of een combinatie ervan. Ook geuren kunnen een rol spelen in het tranceproces.

Nu wordt trance niet alleen opgeroepen door intense en gerichte aandacht op iets buiten ons, het kan ook ontstaan door aandacht naar binnen gericht. Wellicht ken je wel het gevoel dat je in de auto op weg naar huis rijdt en je plotseling bemerkt: “hé, ben ik hier al, ik heb de laatste kilometers niet eens bewust waargenomen”. Je aandacht was zo naar binnen gericht dat je de omgeving niet bewust hebt meegekregen. Toch heeft een deel van jezelf de omgeving wel degelijk waargenomen en je veilig op dit punt gebracht zonder ongelukken te maken. We noemen dit trancefenomeen dissociatie. Ook dagdromen, sporttrance en meditatie zijn vormen van trance. We kennen de psychedelische trance, opgewekt door geestverruimende middelen. Een andere krachtige vorm van trance wordt opgewekt door trancedansen. In veel oude culturen overal in de wereld wordt deze methode gebruikt om tot een spirituele extase te komen door lange tijd te dansen (en te zingen) op ritmische, trance-opwekkende muziek. We zien soms urenlange zelfkastijding in deze trancetoestand. De pijn wordt schijnbaar niet gevoeld. Dit trancefenomeen heet analgesie. Ook op houseparty’s zien we dat mensen door uren te dansen op trancemuziek in een sterk veranderde bewustzijnstoestand komen, al dan niet ondersteund door drugs. Dit natuurlijke vermogen tot trance gebruiken wij in hypnotherapie. Als hypnotherapeut herken je natuurlijke tranceverschijnselen of wekt deze op d.m.v. een hypnotische inductie en verdiept deze staat desgewenst tot een hypnose.

De staat van hypnose is een veranderde bewustzijnstoestand. Het wordt gekenmerkt door veranderingen in zintuiglijke en bewustzijnswaarneming en cognitieve veranderingen. Het is een toestand waarin men meer open staat voor suggesties. Het vermogen in trance te gaan en de diepte van de hypnose die iemand kan bereiken zijn afhankelijk van hypnotisch talent. Dit talent bestaat onder meer uit imaginatievermogen, het vermogen tot geconcentreerde aandacht en absorptie (iemands beschikbare vermogens worden volledig en exclusief opgeslorpt door het aandacht object), alsmede het vermogen om tijdelijk het kritisch-analytische denken op te schorten en met suggesties mee te gaan. 10-15% van de mensen is hoog tot zeer hoog hypnotiseer baar, 70% is gemiddeld hypnotiseer baar en 10-15% slecht of niet hypnotiseer baar. Overigens heeft onderzoek aangetoond dat hypnotiseerbaarheid tevens een goede voorspeller is voor een succesvolle uitkomst van behandelingen waarbij geen hypnose wordt toegepast. Is de cliënt eenmaal in hypnose dan maakt de hypnotherapeut gebruik van deze toestand om zich direct tot het onbewuste van de cliënt te richten om deze in staat te stellen en te stimuleren de klachten van emotionele, mentale en fysieke aard te verminderen en/of op te lossen.

Een groot deel van het lichamelijk en psychisch functioneren, wordt door het onbewuste gestuurd. Autonome systemen zoals ademhaling, bloeddruk en spijsvertering functioneren zonder dat je er bij na hoeft te denken. Sterker nog, met je bewuste psyche ben je meestal niet eens in staat deze systemen te beïnvloeden. Ook gedrag wordt grotendeels aangestuurd door ons onbewuste. Aangestuurd door overtuigingen, ervaringen, gevoelens, waarden, dingen die wij over onszelf en de wereld om ons heen geloven, maar waar wij ons vaak niet van bewust zijn. Het zijn persoonlijke programma’s die op de achtergrond draaien. Deze maken dat wij bepaalde keuzes maken in ons leven, ons op een bepaalde manier voelen en gedragen en op zaken in en om ons reageren. Meestal gaat dat goed. Soms echter loop je vast en weet je niet goed waar het door komt. Of je denkt het wel te weten, maar vindt het lastig om te veranderen. Hypnotherapie maakt gebruik van hypnose om meer zicht te krijgen op en in contact te komen met die programma’s die op de achtergrond draaien teneinde daar invloed op uit te oefenen. Zo kan er op een diep niveauverandering tot stand komen.

Hypnotherapie, indicaties en contra-indicaties

De vraag of er specifieke indicaties en contra-indicaties voor de toepassing van hypnotherapie zijn, wordt bemoeilijkt door het feit dat de term hypnotherapie betrekking heeft op een grote verscheidenheid van theoretische uitgangspunten en therapeutische procedures, toegepast door uiteenlopende behandelaars in diverse setting. Vanzelfsprekend is hierdoor geen eenduidige uitspraak te doen m.b.t. indicatie en contra-indicatie.  Als we uitgaan van de toepassing van moderne hypnose-therapeutische procedures bestaat er geen absolute contra-indicatie voor hypnose. Wanneer je het doel effectief afbakent zal iedereen met welk probleem ook op de een of andere manier wel baat hebben bij bijvoorbeeld een relaxatieoefening of een procedure gericht op ego-versterking. Hypnose dien je echter niet te gebruiken in situaties waarin geen mogelijkheid is de cliënt te volgen (skypesessies) en/of later hulp kunt bieden, indien nodig.